Van một chiều (tiếng Anh: Check Valve) là thiết bị bảo vệ đường ống dẫn, chỉ cho phép dòng chất lỏng hoặc khí đi qua theo một hướng nhất định và ngăn cản dòng chảy ngược lại. Van này được sử dụng để bảo vệ các thiết bị trong hệ thống như ống dẫn, máy bơm, bình chứa, và ngăn ngừa mất mát chất lỏng hoặc khí khi có sự cố rò rỉ hay hỏng hóc.
Van một chiều được sử dụng rộng rãi trong các hệ thống cấp thoát nước, phòng cháy chữa cháy (PCCC), hệ thống điều hòa, xử lý nước thải tại các khu chung cư, nhà cao tầng, trung tâm thương mại, nhà máy, khu công nghiệp, và hệ thống thông gió.
Cấu tạo và Nguyên lý hoạt động
Cấu tạo: Van một chiều có nhiều loại như van lá lật, van cánh bướm, van lò xo,… nhưng đều có cấu tạo cơ bản gồm:
- Thân van (Body): Thường làm từ kim loại như đồng, gang, thép, hoặc thép không gỉ, chịu áp lực chính và quyết định đến giá thành van.
- Tấm nắp (Cover Plate): Bộ phận trên đỉnh van, thường là mặt bích mù, liên kết với thân van bằng bu lông để tạo thành một khối chống rò rỉ.
- Đĩa van (Disc): Là bộ phận tiếp xúc trực tiếp với môi chất, thường được làm từ vật liệu chịu ăn mòn, nhiệt độ và áp suất cao.
- Ghế van (Body Seat): Hỗ trợ đĩa van khi đóng, ngăn dòng chảy lưu thông ngược lại.
- Bản lề & chốt bản lề (Hinge & Hinge Pin): Giữ cho đĩa van chuyển động theo hành trình nhất định khi nhận hoặc ngưng nhận lực tác động.
- Gioăng làm kín (Gasket): Làm kín giữa mặt bích của thân van và mặt bích mù phía trên đỉnh van.
Nguyên lý hoạt động: Van một chiều hoạt động hoàn toàn tự động dưới tác động của dòng chất lỏng hoặc khí. Khi có dòng chảy, áp lực của dòng chảy đẩy đĩa van khỏi vị trí đóng, cho phép dòng chảy đi qua van. Khi áp suất giảm hoặc dòng chảy ngừng, đĩa van sẽ tự động đóng lại, ngăn dòng chảy ngược lại.
Phân loại và Thương hiệu phổ biến
- Van một chiều lá lật (Swing Check Valve)
- Thương hiệu: KSB, AVK, Ayvaz
- Áp suất tối đa: Thường đến 16 bar (PN16)
- Mô tả: Đóng/mở tự động nhờ cơ cấu đĩa van – trục van dạng bản lề cánh cửa. Thường được sử dụng trong hệ thống cấp thoát nước, PCCC.
- Van một chiều cánh bướm (Wafer Check Valve)
- Thương hiệu: TLV, Danfoss, Yoshitake
- Áp suất tối đa: 10-16 bar
- Mô tả: Đóng/mở cánh van giống cánh bướm với kết nối dạng Wafer. Van nhỏ gọn, thích hợp cho các hệ thống không gian hẹp.
- Van một chiều hơi (Lift Check Valve)
- Thương hiệu: Spirax Sarco, Audco, Yoshitake
- Áp suất tối đa: Đến 40 bar (PN40)
- Mô tả: Được sử dụng trong hệ thống hơi, khí nén nhờ độ kín cao, chống rò rỉ tốt.
- Van một chiều đĩa (Disc Check Valve)
- Thương hiệu: Zetkama, Nabic, SOCLA
- Áp suất tối đa: 16 bar (PN16)
- Mô tả: Hoạt động trên cơ chế trượt đĩa van khi có dòng chảy, ngăn dòng chảy ngược lại.
- Van một chiều Non-Slam (Non-Slam Check Valve)
- Thương hiệu: Crane, DFT, Duyar
- Áp suất tối đa: 16-25 bar (PN16 – PN25)
- Mô tả: Được thiết kế đặc biệt để hạn chế tình trạng búa nước, bảo vệ hệ thống trước sự thay đổi áp suất đột ngột.
- Van một chiều lò xo (Spring Check Valve)
- Thương hiệu: Valmatic, Legris, Parker
- Áp suất tối đa: 10-16 bar
- Mô tả: Được sử dụng rộng rãi trong các hệ thống có yêu cầu không gian lắp đặt hạn chế, tự động đóng mở nhờ lực đẩy của lò xo.
Tony Thái Tổng Hợp
